Radjen Kisoensingh heeft gemeend een model op te stellen van hoe de kiesregeling van 1987 eruit zou kunnen zien bij wijziging door het parlement. Hierin is opgenomen, en nieuw, de mogelijkheid voor onafhankelijke kandidaten om mee te doen aan de verkiezingen buiten een partij om. Teneinde de participatie van de niet stadse bevolking te stimuleren worden de bevoegdheden van de Districsraden uitgebreid en krijgen de locale bestuurders meer bevoegdheden in dit voorstel.
De wijziging van de kiesregeling door het parlement moet voldoen aan de eis van om Artikel 8 van de Grondwet van de Republiek Suriname, waarbij het kiessysteem c.q. kiesregeling moet voldoen aan universele en fundamentele principes van gelijkheid en gelijkwaardigheid. Artikel 8 lid 2 van de Grondwet stelt nadrukkelijk: “Niemand mag op grond van zijn geboorte, geslacht, ras, taal, godsdienst, afkomst, educatie, politieke overtuiging, economische positie of sociale omstandigheden of enige andere status gediscrimineerd worden”. Het tegendeel blijkt echter waar te zijn stelt Kisoensingh: ‘het huidig kiessysteem c.q. kiesregeling van 1987 blijkt de institutionalisering te zijn van discriminatie zijdens de wet. De kieswet rechtvaardigt de ongelijke behandeling van bewoners over de verschillende districten. In bepaalde districten kan men zich met betrekkelijk weinig stemmen laten verkiezen tot vertegenwoordiger van het volk. In andere districten had men soms het tienvoudige aan stemmen nodig om gekozen te worden vertegenwoordiger van het volk in het hoogste orgaan van de Surinaamse democratie’.
De wijziging door het parlement is essentieel voor de verkiezingen in 2025, maar is daarnaast ook belangrijk omdat het land de komende tientallen jaren mogelijk met dezelfde wet door zal moeten. Het voorstel van Kisoensingh ziet er als volgt uit:
DNA Verkiezing
Een volledig landelijke stelsel waarbij een stemgerechtigde slechts 1 stem uitbrengt op een stembiljet met daarop per stemlijst een maximum van 51 kandidaten in rangorde van 1 t/m 51. Een stemlijst is de lijst van een politieke partij die haar kandidaten in rangorde heeft gepositioneerd. Aan de achterzijde van het stembiljet worden maximaal 25 namen per partij genoteerd, eveneens in rangorde, zijnde schaduw kandidaten van de partij. De toewijzing van behaalde zetels geschied op basis van de kiesdeler. Deze wordt bepaald door het aantal geldig uitgebrachte stemmen over het geheel land, te delen door het aantal beschikbare zetels(51).
Toewijzing van het aantal zetels aan een kieslijst/partij geschied volgens het principe van grootste gemiddelden der uitgebrachte stemmen.
Deelnemende partijen aan DNA verkiezingen dienen zich per bestuursdistrict aan te melden ter opname c.q plaatsing op het stembiljet. De aanmelding dient te geschieden met een ondersteuningslijst. Deze ondersteuningslijst dient de namen en handtekeningen van tenminste 30 ondersteuners te bevatten die voorkomen op de kiezerslijst van betreffend bestuursdistrict.
Voorkeursstemmen
Bij voorkeur worden gekozen, de kandidaten die tenminste 25 procent van de landelijke kiesdeler hebben behaald op een stemlijst, zulks tot het maximum aantal zetels die toegewezen zijn aan een kieslijst. Indien een der stemlijsten in aanmerking komt voor slechts één(1) zetel, dan wordt deze toegewezen aan de kandidaat op betreffend stemlijst die de meeste stemmen heeft vergaard. Dat voorgesteld wordt om 25 procent van de landelijke kiesdeler voor te stellen, om een kandidaat
bij voorkeur te doen verkiezen heeft 2 redenen:
In de eerste plaats geeft dat districtsbewoners de ruimte c.q de mogelijkheid om hun eigen regionale kandidaten te doen verkiezen.
In de tweede plaats geeft dit criterium kandidaten de ruimte en motivatie om zich extra te profileren en op te werken binnen de partij structuren.
Onafhankelijke kandidaten
Onafhankelijke kandidaten, mogen zich ook kandidaat stellen. Hiermee exerceert een individu het fundamenteel recht om zich te doen verkiezen.
De gedachten gang hierbij is dat een ieder het recht bezit om zich individueel, los van politieke partijen, ideologieen, economische kartels etc. te laten kiezen in een volks vertegenwoordigings organ. Onafhankelijke kandidaten worden gekozen verklaard in geval zij de landelijke kiesdeler hebben behaald. Onafhankelijke kandidaten hebben geen schaduw kandidaten. Onafhankelijke kandidaten worden in een verzamel kolom onder elkaar, geplaatst. Niet als een(1) stemlijst maar gescheiden in aparte vakken.
Districten Participatie en Decentralisatie
In de Grondwet van 1987 wordt er met zoveel worden gewezen op de noodzaak van ontwikkeling van de regio’s en haar bewoners. Helaas is dit veelal gebleven bij woorden en incidentele cosmetische acties. De aanname van een nieuwe Kiesregeling c.q Kiessysteem schept kansen om de districts bewoners meer zeggenschap te geven over hun directe omgeving c.q. leefwereld. Parallel aan de verkiezing voor vertegenwoordigers van DNA worden per geografische bestuurs-
disticten, Districts Raden gekozen volgens dezelfde principes als bij de DNA verkiezingen. Het instituut der Ressort Raden wordt afgeschaft
Districtsraden
Deze bestaan uit tenminste 9 en ten hoogste 17 leden die gekozen worden door de bewoners uit de respectieve districten. Kandidaten voor DR verkiezingen dienen tenminste 2 achtereenvolgende jaren, voorafgaand aan de actuele verkiezing, daadwerkelijk in het district te verblijven. Districtsraadsleden worden gekozen voor 5 jaren.
De Voorzitter en Onder Voorzitter worden door een gewone meerderheid gekozen op voordracht van tenminste 5 leden in een speciale zitting van het Districtsraad.
Taken Districtsraad
Goedkeuren, amanderen en bewaken van de voortgang van het Districts Bestuurs en Ontwikkelings Plan. Het DB & OP wordt samengesteld door het Districtsbestuur en is een afgeleide van het Beleidsplan van het Ministerie van Regionale Ontwikkeling, het Meerjaren Ontwikkelings Plan van de Nationale Overheid en andere ontwikkelings mechanismen.
Districtsraadsleden mogen initiatieven ter bevordering van het beter functioneren van het welzijn en bestuur van hun district voorstellen aan het districts bestuur.
De Nationale Overheid dient elk begrotingsjaar een budget beschikbaar te stellen aan de diverse districten ter realisatie van districts ontwikkelingsplannen en ondersteuning van het lokaal bestuur. Aan districten zullen bevoegdheden betreffende lokale belastingen, bijzondere inkomsten en heffingen toegekend worden om zodoende aanvullende financiele middelen te vergaren ter uitvoering
van districts ontwikkelings activiteiten.